Küresel ticarette ‘Orta Koridor’ fırsatı

Çin’i Avrupa’ya bağlayan Orta Koridor projesi, yıllık 600 milyar dolarlık ticarete ev sahipliği yapıyor. Rusya-Ukrayna savaşı ve Süveyş Kanalı’ndaki güvenlik endişeleri Orta Koridor’u cazip hale getirirken, Türkiye’nin küresel ticaretteki stratejik önemini de artiracak.

31 Mart – 13 Nisan 2024 tarihli sayıdan

Pandemi sonrasında küresel ticarette taşlar yerinden oynarken, doğu-batı ekseninde yeni ticaret yollarının kurulması gerektiği fikri de güçlendi. Son iki yılda Rusya-Uk-rayna savaşı, Azerbaycan-Ermenistan savaşı, Süveyş Kanalı’nda ticaret gemilerine yapılan saldırılar ve son olarak İsrail’in Gazze’yi işgali, Çin’den Avrupa’ya uzanan mevcut ticaret rotalarına olan güveni sarsmış durumda.

Bu noktada Pekin’den başlayıp Londra’ya uzanan ‘Orta Koridor’un önemi giderek artıyor. Türkiye’den başlayarak Kafkaslar bölgesine, buradan da Hazar Denizi’ni aşarak Türkmenistan ve Kazakistan üzerinden Orta Asya ve sonrasında Çin’e uzanan Orta Koridor, tarihi İpek Yolu’nun canlandırılması projesinin en önemli bileşenlerinden biri haline geldi.

600 MİLYAR DOLARLIK TİCARET

2017 yılında faaliyete geçen demiryolları hatlarının etkisiyle yıllık 600 milyar dolarlık ticarete ev sahipliği yapmaya başlayan Orta Koridor’un yakın
gelecekte Rusya üzerinden Polonya’ya ulaşan Kuzey Koridoru ve Çin’in Zhejiang limanı üzerinden Hint Denizi ve Basra Körfezi’ni geçerek Londra’ya ulaşan Güney Koridoru’ndan daha fazla tercih edilmesi bekleniyor.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı verilerine göre, bir yıl içinde Çin’den Avrupa’ya giden 10 milyon konteynırın yüzde 96’sı denizyoluyla, ancak yüzde 4’ü Kuzey Koridoru olarak adlandırılan Trans-Sibirya Demiryolu hattı üzerinden sevk ediliyor.

 Orta Koridor ise Avrupa ile Asya arasında bir ticaret yolu olarak Kuzey Koridoru’na oranla daha hızlı ve daha ekonomik bir rota sunarken, 2 bin kilometre daha kısa olduğu için teslimatlarda 15 günlük avantaj yaratıyor.

“RO-PAX KAPASİTESİ ARTIRILMALI”

Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Yönetim Kurulu Başkanı Şerafettin Aras, Orta Koridor’un en güvenli ve hızlı güzergah olmasına rağmen, şu an en az kullanılan rota olduğuna dikkat çekiyor. 

Yeni dönemde Zengezur ve Azerbaycan bölgesinin Orta Koridor’un tercih edilmesinde ana aktör olacağına işaret eden Aras, “Bunun gerçekleştirilmesi için de en önemli faktörler Hazar Denizi’nde düzenli Ro-Pax (yolcu ve mobil tekerlekli ürünlerin taşınması) seferlerin yapılması, Ro-Pax gemilerinin kapasitesinin artırılması, seferlerin öngörülebilir ve taşıma ticaret erbabı tarafından seyredilebilmesi ve gözlemlenebilmesi olacak” diyor. 

Aras, Türkiye-Gürcistan ve Türkiye-Nahcivan arasındaki sınır geçiş işlemlerinin iyileştirilmesinin sürece olumlu katkılar sağlayacağını sözlerine ekliyor.

DEMİRYOLU HAYATİ ÖNEMDE

Rusya’nın doğu ile batısı arası büyük mesafeleri kat edebilmek adına önemli bir rol üstlenen Trans-Sibirya demir yolları ve Çin’in ‘Kuşak ve Yol’ projesinde olduğu gibi, Orta Koridor için de demiryolu taşımacılığı hayati önem taşıyor. Türkiye de bu coğrafyada demiryolu taşımacılığının güçlendirilmesi için adımlar atıyor. 

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, şubat ayı başında yaptığı açıklamada, Orta Koridor’un yakın gelecekte daha da güçleneceğini belirterek, “Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı ile Orta Koridor üzerinde kesintisiz demir yolu altyapısını oluşturduk. Demiryolu taşımacılığı ile ilgili projeleri de destekliyoruz” dedi. 

Orta Koridor projesinin Çin’in Kuşak ve Yol projesinin önüne geçmesi için 2021 yılında Avrupa Komisyonu tarafından da 300 milyar Euro’luk kaynak ayrıldı. Bu kaynak AB ülkelerinin doğudaki ticaret ortakları arasındaki ulaştırma ve lojistik altyapısının güçlendirilmesine harcanacak.

ZAYIF HALKA HAZAR DENİZİ

UND’de Başkan Yardımcılığı ve İcra Kurulu Başkanlığı yaptığı dönemde uzun yıllar Orta Koridor projesi üzerine çalışan West Line Global Lojistik Genel Müdürü Fatih Şener, son yıllardaki gelişmelerin etkisiyle hem batı ülkelerinin hem de Asya ülkelerinin yeni ticaret yolları arayışına girdiğine işaret ediyor. 

Bu kapsamda Orta Koridor projesinin önem kazandığını ancak hala pratikte bazı sorunlar yaşandığını kaydeden Şener, “Orta Koridor’un zayıf halkası Hazar Denizi. Çünkü Hazar Denizi’ndeki Ro-Ro taşımacılığı, yani TIR’ları gemiyle karşıdan karşıya geçirme hizmeti, Akdeniz’deki Ro-Ro taşımacılığına nazaran beş kat daha pahalı” diye konuşuyor.

Öte yandan Orta Koridor üzerindeki Türki Cumhuriyetlerdeki demiryolu altyapısının yetersiz ve birçok yerde AB standartlarından uzak olduğunu ifade eden Fatih Şener, “Dolayısıyla Orta Koridor’un demir yolu ayağında fiyat, tarifeli sefer ve altyapı sorunları devam ediyor. Avrupa Birliği şu ana kadar bölgeye 18,1 milyar Euro altyapı yatırımı yaptı. Bu yatırımlar hızlanırsa Orta Koridor hızla büyüyecektir” değerlendirmesinde bulunuyor.

Hangi ticaret yolu nereden geçiyor?

• Orta Koridor: Türkiye’den başlayarak Kafkaslar bölgesine, buradan da Hazar Denizi’ni aşarak Türkmenistan ve Kazakistan’ı takiben Orta Asya ve ÇHC’ye ulaşan Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor (Orta Koridor), tarihi İpek Yolu’nun canlandırılması projesinin en önemli bileşenlerinden birini oluşturuyor.
• Kuşak ve Yol: Çin’in tarihi İpek Yolu güzergahında Doğu-Batı ticaretini yeniden canlandırma hedefiyle 2013’te başlattığı Kuşak ve Yol Girişimi, altyapı, ulaştırma, enerji, iletişim ve diğer alanlardaki bağlantılılık projeleriyle yeni küresel ağlar oluşturmayı hedefliyor.
• Kuzey-Güney Koridoru: Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru (INStC) 7 bin 200 km uzunluğunda gemi, demiryolu ve karayolları üzerinden Hindistan, İran, Afganistan, Azerbaycan, Rusya, Orta Asya ve Avrupa’yı birleştiren bir yük taşıma rotası olarak küresel ticaret için en önemli girişimlerden biri olarak görülüyor.

“Türkiye’nin stratejik önemi artacak”

BOZKURT ARAN / TEPAV TİC. ÇALIŞMALARI MRK. DİREKTÖRÜ

“Çin’den Avrupa’ya uzanan coğrafyada ortaya çıkan çatışma ve gerilimler Orta Koridor’un önemini giderek artırıyor. Ancak onlarca ülkeyi ilgilendiren bu ticaret yolu için ülkelerin ciddi bir uyum ile kurallar koyması, güvenliği sağlaması ve altyapıyı daha da geliştirmesi gerekiyor. 2023 yılında Orta Koridor’dan geçen mal miktarı yüzde 34 arttı. 

Her geçen yıl bu oran artıyor. Çin mallarının Avrupa’ya erişiminin kolaylaşması Türkiye’nin küresel ticaretteki rolünü zayıflatmaz, aksine güçlendirir. Türkiye’nin Orta Koridor’un gelişmesi ile stratejik önemi artacak. Bu noktada Türki Cumhuriyetler ile bir söz ve eylem birliği içinde olunması da Türkiye’nin gücünü artıracaktır.”

ŞERAFETTİN ARAS / UND BAŞKANI

“En güçlü ve en hızlı güzergah”

“Kuzeyde Rusya-Ukrayna Savaşı, güneyde İsrail’in Filistin’e yönelik saldırıları, Suriye ve Irak’taki süreçler nedeniyle Orta Koridor’un önemi artmış durumda. Bu güzergah Avrupa, Afrika ve Karadeniz bölgesini Orta Asya’ya bağlayan stratejik bir hat konumunda. 

Türk Devletleri Teşkilatı üyesi ülkeler için de transit geçiş noktası olacak olan Orta Koridor güzergahı, Çin ve Avrupa’yı multimodal taşımacılık çözümleriyle Orta Asya, Hazar Denizi ve Güney Kafkasya güzergahı üzerinden birbirine bağlayacak. Orta Asya’nın en güçlü ve en hızlı güzergahı olabilecek. Orta Koridor, gerekli adımların atılması halinde dünya tedarik zincirinde istikrar ve lojistik hızı sağlayan, dünyanın en önemli tedarik zinciri koridorlarından biri olma potansiyeline sahip.”